ေရွးေဟာင္းအံ့ဖြယ္ခုနစ္ပါး

ေရွးေဟာင္းအံ့ဖြယ္ခုနစ္ပါး မွတ္တမ္းကိုႃပုစုေရးသားခဲ့သူမ်ားမွာ သမိုင္းပညာရွင္ ဟီရိုဒိုးတပ္(စ္)Herodotus ဘီစီ(၄၈၄-၄၅၂) ႏွင့္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား Callimachus ဘီစီ(၃၀၅-၂၄၀) တို႔ အလက္ဇန္းဒီးယား(Alexandria) ျပတိုက္တြင္ ႃပဳစုခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သူတို႔ႃပဳစုခဲ့ေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားမွာ မွတ္တမ္းမ်ားမွလြဲ၍ ယခုေခတ္၌ မရွိၾကေတာ့ေပ။ အီဂ်စ္ျပည္ရွိ ဂီဇာပိရမစ္သာ ယခုေခတ္တြင္ေတြ႔ရွိႏိုင္ေတာ့သည္။ ေရွးေဟာင္းကမ ၻာမွ အံ့ဖြယ္ ခုနစ္ပါးမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

1. ဂီဇာ ပိရမစ္ၾကီး(Great Pyramid of Giza)
2. ေဘဘီလုံမွ မိုးပ်ံဥယာဥ္(Hanging Gardens of Babylon)
3. အိုလံပီယာရွိ ဇု(ရပ္)နတ္ဘုရားရုပ္တု(Statue of Zeus at Olympia)
4. Ephesus ရွိ အာသီးမိ(စ) နတ္ဘုရားေက်ာင္း (Temple of Artemis at Ephesus)
5. Maussollos ၏ သၤခ်ိဳင္းဂူအေဆာက္အဦး (Mausoleum of Maussollos at Halicarnassus)
6. ရိုဒတ္(စ္)၏ေက်ာက္ရုပ္တုႀကီး (Colossus of Rhodes)
7. အလက္ဇန္းဒီးယားႃမို႔ မီးျပတိုက္ (Lighthouse of Alexandria)

သမိုင္းေၾကာင္းအက်ဥ္း

ဂီဇာ ပိရမစ္ၾကီး(Great Pyramid of Giza)

ဂီဇာပိရမစ္ၾကီးအား အီဂ်စ္ဖာရို(ဘုရင္) ခူဖူး(khufu) က သူ၏ သၤခ်ိဳင္းဂူအျဖစ္ ဘီစီ၂၅၆၀တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုပိရမစ္ႀကီးသည္ ေရွးေဟာင္းကမ ၻာမွ အံ့ဖြယ္ခုနစ္ပါးတြင္ အေစာဆုံးတည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ အေဆာက္အဦျဖစ္သည္။ ေရွးေဟာင္းအံ့ဖြယ္ခုနစ္ပါးတြင္ ယေန႔အထိက်န္ခဲ့ေသာ တစ္ခုတည္းေသာအေဆာက္အဦးလည္းျဖစ္သည္။ မဟာပိရမစ္ႀကီးသည္ ဂီဇာအရပ္တြင္ရွိေသာ ပိရမစ္ႀကီးသုံးခုအနက္အႀကီးဆုံးျဖစ္၍ ယခုေခတ္ ကိုင္ရို(Cairo) ႃမို႔အနီးတြင္ ရွိသည္။ စတင္တည္ေဆာက္ကာစက ေပေပါင္း၄၈၀ ခန္႔ရွိေသာလည္း ယခုအခါရာသီဥတုဒါဏ္ေၾကာင့္ ေပအနည္းငယ္နိမ့္ဆင္း သြားခဲ့သည္။ လူသားတို႔တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားတြင္ အျမင့္ဆုံးအျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္းေလးေထာင္ေက်ာ္ ဗိုလ္စြဲခဲ့သည္။ ေခတ္သစ္ကမ ၻာ့အံ့ဖြယ္ ခုနစ္ပါးစာရင္းအတြက္ မူလက အင္တာနက္၊ဖုန္းမ်ားမွတဆင့္ မဲေပးခံခဲ့ရေသာ္လည္း အီဂ်စ္အာဏာပိုင္မ်ားက ထုိကဲ့သို႔မလုပ္သင့္ေၾကာင္းတားျမစ္ခဲ့သည့္အတြက္ ေခတ္သစ္အံ့ဖြယ္ခုနစ္ပါးတြင္ မပါဝင္ခဲ့ေပ။

ေဘဘီလုံမွမိုးပ်ံဥယ်ာဥ္ (Hanging Gardens of Babylon)

အျငင္းပြားဖြယ္ရာမ်ားရွိေသာ္လည္း မိုးပ်ံဥယာဥ္ေနရာသည္ ယခုေခတ္အီရတ္(Iraq) ႏိုင္ငံရွိ ယူဖေရးတီး (Euphrates) ျမစ္ကမ္းပါးတြင္တည္ရွိခဲ့သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ ေဘဘီလြန္းနီးယန္းဘုရင္ Nebuchadnezzar II မွသူ၏ နန္းေတာ္အတြင္းတြင္ ဘီစီ၆၀၀ ခန္႔ကတည္ေဆာက္ခဲ့သည္ဟု ယူဆရသည္။ ထုိဥယ်ာဥ္မွာ ဘုရင္က သူ၏ မိဖုရားေက်နပ္ေစရန္အတြက္ ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ မိဖုရားသည္ စိမ္းလန္းေသာ နယ္ေျမေဒသမွလာသူျဖစ္၍ သူ၏နယ္ေျမကိုလြမ္းဆြတ္ေနေသာေၾကာင့္ဘုရင္က တည္ေဆာက္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကသည္။ မိဖုရား၏ ဇာတိနယ္ေျမမွာ Medes ေဒသျဖစ္၍ ယခုေခတ္ႏွင့္ ဆိုလ်င္ အီရန္ႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ ေဘဘီလုံမုိးပ်ံဥယ်ာဥ္ႏွင့္ ပတ္သတ္ေသာ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္မ်ားသည္ ဂရိရာဇဝင္မ်ား၌သာ အမ်ားဆုံး ေတြ႔ရသည္။ ေဘဘီလုံမွတ္တမ္းမ်ားတြင္မူ မည့္သည့္အေသးစိတ္မွတ္တမ္းမွ မေတြ႔ရွိရေပ။

အိုလံပီယာရွိ ဇု(ရပ္)နတ္ဘုရားရုပ္တု (Statue of Zeus at Olympia)

ဂရိနတ္ဘုရားတို႔၏ ဘုရင္ ဇု(ရပ္စ္) (Zeus) ၏ ၾကီးမားေသာ ေရႊခ်ထားသည့္ရုပ္တုႀကီးအား ေရွးေဟာင္းအိုလံပစ္ ျပိဳင္ပြဲမ်ားက်င္းပရာေဒသတြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိေနရာေနသည္ အိုလံပီယာႃမို႔တည္ရွိခဲ့ေသာ ေရွးေဟာင္း ႃမို႔ေတာ္ေနရာတြင္တည္ ရွိသည္။ ရုပ္တုႀကီးကို ဘီစီ ၄၃၂ ခုႏွစ္တြင္ ေတာ္ဝင္ ပန္းပုထုပညာရွင္ ဖိုင္ဒီးရပ္(စ္) Phidias က အၿပီးအစီးထုလုပ္ခဲ့သည္။ ေက်ာက္စီထားေသာရာဇႏွင္တံကိုလက္တစ္ဖက္က ကိုင္၍ ပလႅင္ေပၚတြင္ထုိင္ကာ တစ္ႃမို႔လုံးကိုမိုးၾကည့္ေနဟန္ ထုလုပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အျမင့္ေပ ၄၀ ခန္႔ျမင့္ကာ လက္တစ္ဖက္တြင္ ရာဇႏွင္တံကို ကိုင္ထားၿပီး ေနာက္လက္တစ္ဖက္ ေပၚတြင္ ေအာင္ျမင္ျခင္းကို ကိုယ္စားႃပုေသာ နတ္ဘုရားမရုပ္တုကို တင္ထားသည္။ အဆိုပါ ရုပ္တုႏွင့္ ႏွင္တံမ်ားကို ဆင္စြယ္ႏွင့္ အျခားအဖိုးတန္သတၱဳမ်ားျဖင့္ ႃပုလုပ္ထားသည္။ ေအဒီ ၃၉၁ တြင္ ခရစ္ယာန္ဘာသာသည္ ေရာမအင္ပါယာ၏ တရားဝင္ဘာသာျဖစ္လာၿပီးေနာက္ပိုင္း နတ္ဘုရားမ်ား ကိုးကြယ္ျခင္းကို ပိတ္ပင္တားစီးခဲ့ေသာေၾကာင့္ ရုပ္တုရွိရာ ဘုရားေက်ာင္းကိုလည္း ပိတ္ပစ္လိုက္ရသည္။ ဘုရားေက်ာင္းႏွင့္တကြရုပ္တုပါ ဖ်က္စီးခံခဲ့ရသည္၊ ကြန္စတန္တီႏိုပယ္(Constantinople) ယခု တူရကီႏိုင္ငံ အစၥတန္ဘူလ္(Istanbul) သုိ႔ရုပ္တုကို သီးသန္႔ယူသြား၍ မီးရႈိ႔ဖ်က္စီးခဲ့ၾကသည္ဟု သမိုင္းပညာရွင္မ်ား အမ်ိဳးမ်ိဳးအျငင္းပြားခဲ့ၾကသည္။

Ephesus ရွိအာသီးမိ(စ) နတ္ဘုရားေက်ာင္း (Temple of Artemis at Ephesus)

ဂရိနတ္ဘုရားမ အာသီးမိ(စ)(Artemis) အားပူေဇာ္ေသာအားျဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ႀကီးမားသည့္ စက်င္ေက်ာက္ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးျဖစ္သည္။ ဘီစီ ၅၅၀ ခန္႔က Ephesus ယခုSelçuk အရပ္ (တူရကီ) တြင္တည္ရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေပ ၆၀ ခန္႔ျမင့္ေသာ တိုင္လုံးေပါင္း ၁၂၀ ပါဝင္ၿပီး အလြန္လွပေသာ အႏုပညာ လက္ရာမ်ားျဖင့္ထုံမႊမ္းထားသည္။ ထိုအႏုပညာလက္ရာမ်ားတြင္ အေမဇုံစစ္သည္မ်ား၏ ေၾကးရုပ္တုမ်ားလည္းပါဝင္သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ အေမဇုံစစ္သည္မ်ားသည္ ဒ႑ာရီဆန္ေသာ အမ်ိဳးသမီးစစ္သည္မ်ားကို ဆိုလိုသည္။ Herostratus ဆိုေသာလူတစ္ေယာက္မွ နာမည္ႀကီးလိုေသာေၾကာင့္ ၃၅၆ ဘီစီတြင္ ဘုရားေက်ာင္းအားမီးရႈိ႔ဖ်က္စီး ခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ေအဒီ ၂၆၂ တြင္ေဂါ႔(သ္)(Goths) မ်ဳိးႏြယ္မ်ား၏ ဖ်က္စီးမူ႔ ကိုခံခဲ့ရၿပီး ေအဒီ ၄၀၁ တြင္ ကြန္စတန္တီႏိုပယ္(Constantinople) သာသနာပိုင္Saint John Chrysostom ၏အမိန္႔ ျဖင့္ ခရစ္ယာန္မ်ား၏ ဖ်က္စီးျခင္းကိုခံခဲ့ရသည္။ ယခုအခါ ဘုရားေက်ာင္းျပန္လည္တူးေဖၚေရး ေဖာင္ေဒးရွင္း မ်ားဖြဲ႕၍ ျပန္လည္တူးေဖၚျခင္းမ်ားႃပုလုပ္ေနသည္။

Maussollos ၏ သၤခ်ိဳင္းဂူအေဆာက္အဦး

(Mausoleum of Maussollos at Halicarnassus)

Halicarnassus အရပ္ (ယခုေခတ္တူရကီႏိုင္ငံ အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းေဒသ) ရွိ ထင္ရွားေသာ သၤခ်ိဳင္းဂူမွာ ဘီစီ ၃၇၀ ႏွင့္၃၅၀ ၾကားတြင္ ဘုရင္ Maussollos အတြက္တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဒ႑ာရီဇာတ္လမ္းမ်ား အရ ဘုရင္ Maussollos က သူ၏မိဖုရား Artemisia II မွ သူႏွင့္ သူတို႔၏ အခ်စ္အား သတိရေနေစရန္တည္ေဆာက္ ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကသည္။ Maussollos သည္ ပါရွန္းအင္ပါယာမွ အုပ္ခ်ဳပ္သူတစ္ေယာက္ျဖစ္ၿပီး သူ၏ ေက်ာ္ၾကားေသာသခ်ဳႋင္းဂူမွတဆင့္ Mausoleum(သခ်ဳႋင္းဂူ) ဟူေသာစကားလုံးဆင္းသက္လာခဲ့သည္။ ဂူအေဆာက္အဦးမွာ ေပ ၁၂၀ ရွည္လ်ားၿပီး ေပ၁၄၀ ျမင့္သည္။ သခ်ဳႋင္းဂူသည္ လွပေသာ ဗိသုကာလက္ရာမ်ားေၾကာင့္ အလြန္ပင္ထင္ရွားသည္။ အလယ္တြင္ ေရႊခ်ထားေသာ ေခါင္းတလားႃမုပ္ႏွံထားေသာအခန္းရွိၿပီး ပန္းကႏုတ္မ်ား၊ ပန္းဆြဲမ်ားျဖင့္ နံရံမ်ားတြင္ ျခယ္သထားသည္။ ထုိဂူ အေဆာက္အဦအား ဂရိဗိသုကာ ေလးေယာက္မွတည္ေဆာက္ေပးခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဂူအေဆာက္အဦသည္ ၁၅ ရာစုအေစာပိုင္းထိ တည္ရွိေနခဲ့ေသာ္လည္း ခရစ္ယာန္ ခရူးဆိတ္ စစ္သည္မ်ားမွ ရဲတိုက္သစ္ေဆာက္လုပ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာပစၥည္းမ်ား ယူရာမွ ပ်က္စီးခဲ့ရသည္။ မပ်က္စီးပဲက်န္ရစ္ခဲ့ ေသာ ကႏုတ္ပန္းႏွင့္ အလွတန္ဆာ တစ္ခ်ိဳ႔အား ယခုအခါ လန္ဒန္ ရွိ ၿဗိတိသွ်ျပတိုက္တြင္ ေတြ႔ရွိႏိုင္သည္။

ရုိဒတ္(စ)မွေက်ာက္ရုပ္တုႀကီး (Colossus of Rhodes)

ဘီစီ ၂၈၂ တြင္တည္ေဆာက္ၿပီးစီးကာ ၁၂ ႏွစ္ၾကာမွ် အခ်ိန္ယူတည္ေဆာက္ခဲ့ရေသာ ေက်ာက္ရုပ္တုႀကီးသည္ ၅၆ ႏွစ္အၾကာတြင္ ငလ်င္ဒဏ္ေၾကာင့္ ဒူးေခါင္းေနရာထိ ျပိဳက်ပ်က္စီးခဲ့ေသာေၾကာင့္ ေရွးေဟာင္းအံ့ဖြယ္ခုနစ္ပါး တြင္ သက္တမ္းအနည္းဆုံးအျဖစ္တည္ရွိခဲ့ေသာ ေက်ာက္ရုပ္တုႀကီးျဖစ္သည္။ ကြ်န္းေစာင့္နတ္ဘုရားျဖစ္ေသာ ဂရိေနနတ္ဘုရား Helios အားကိုယ္စားႃပုတည္ေဆာက္ထားေသာ ထိုရုပ္တုႀကီးသည္ ေက်ာက္တုံး၊သံသတၱဳမ်ား ျဖင့္ဖြဲ႔စည္းထားၿပီး အျပင္ဘက္ပိုင္းအား ေၾကးဝါသတၱဳျဖင့္ ဖုံးလႊမ္းထားသည္။ ေက်ာက္ရုပ္တုႀကီးသည္ ေပေပါင္း ၁၁၀ ခန္႔ျမင့္ေသာေၾကာင့္ ေရွးေဟာင္းရုပ္တုမ်ားအနက္ အျမင့္ဆုံးရုပ္တုႀကီး ဟုေခၚဆိုႏိုင္ေပသည္။ မက္စီဒိုးနီးယား (Macedonia) ၾသဇာအာဏာကို တြန္းလွန္ႏိုင္ခဲ့ေသာ ႃမို႔ျပႏိုင္ငံသုံးခု၏ ေပါင္းစည္းျခင္းအထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။

အလက္ဇန္းဒီးယားႃမို႔ မီးျပတိုက္ (Lighthouse of Alexandria)

ထိုမီးျပတိုက္သည္ ေရွးေဟာင္းကမ ၻာမွအံ့ဖြယ္ခုနစ္ပါးတြင္ လက္ေတြ႔အသုံးက်သည့္ တစ္ခုတည္းေသာအေဆာက္ အဦျဖစ္သည္။ အီဂ်စ္ဆိပ္ကမ္းႃမို႔ေတာ္ အလက္ဇန္းဒီးယားတြင္ အခ်က္ျပမီးေရာင္အျဖစ္ သေဘာၤမ်ားအတြက္ အႏ ၱရာယ္ကင္းေစရန္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ ဖာရုိး(စ္) (Pharos) ကြ်န္းငယ္ေလးေပၚတြင္ ဘီစီ ၂၈၅မွ ၂၄၇ အတြင္းတည္ေဆာက္ခဲ့ေသာ ထိုအေဆာက္အဦသည္ ကမ ၻာ့အျမင့္ဆုံးအေဆာက္အဦ အျဖစ္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ မွတ္တမ္းဝင္ခဲ့သည္။ ခန္႔မွန္းေခ်အားျဖင့္ေပေပါင္း ၃၈၄ေပ နီးပါးရွိေသာ ထိုအေဆာက္အဦးသည္ ယခုေခတ္ႏွင့္ဆိုလ်င္ အထပ္၄၀ ခန္႔ရွိေသာ အေဆာက္အဦးတစ္လုံးနီးပါးရွိသည္။ မီးျပတိုက္အား ညအခါတြင္ မီးထြန္းထားၿပီး၊ ေန႔အခါတြင္ ေျပာင္လက္ေနေသာ ေၾကးဝါျပားမ်ားမွတစ္ဆင့္ ေနေရာင္ ျပန္ေစၿပီး သေဘာၤမ်ားအား လမ္းျပကူညီခဲ့သည္။ ထိုမီးျပတိုက္မွ ထြက္ေသာအလင္းေရာင္အား ပတ္ဝန္းက်င္ ၃၅ မိုင္အကြာအေဝးမွ ျမင္ရသည္ဟုဆိုၾကသည္။ အဆိုပါ ႀကီးမားေသာ ေမွ်ာ္စင္မီးျပတိုက္ႀကီးသည္ ေအဒီ ၁၃၀၃ ႏွင့္ ၁၃၂၃ တို႔တြင္ လႈပ္ခတ္ခဲ့ေသာ ငလ်င္ႀကီးမ်ား ေၾကာင့္ ပ်က္စီးခဲ့ရသည္။ မပ်က္စီးခင္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅၀၀ ေက်ာ္နီးပါးလုံးတြင္ မက္ဒီတာရီယန္ ကမ္းေျခမွအလင္းေရာင္ ႀကီးအျဖစ္ သေဘာၤမ်ားအားကူညီေပးခဲ့သည္။

by စာျကည့္တိုက္(ေရႊအိမ္စည္စာေပဒါနျပဳပါသည္)